เครื่องเป่าลมไม้ ตระกลู Saxophone

แซกโซโฟน (saxophone)

แซก โซโฟน (saxophone) เป็นเครื่องดนตรีในตระกูลเครื่องลมไม้ ใช้ลิ้นเดี่ยวเหมือนของคลาริเนต แม้ว่าตัวเครื่องมักจะทำด้วยโลหะแต่สุ้มเสียงก็กระเดียดมาทางเครื่องลมไม้ แซกโซโฟนจึงได้รับฉายาว่า "คลาริเนตทองเหลือง" (brass clarinet)
แซก โซโฟน (Saxophone) มีลักษณะก้ำกึ่งระหว่างเครื่องลมทองเหลืองและเครื่องลมไม้ มีอายุน้อยเมื่อเทียบกับเครื่องดนตรีชนิดอื่น ๆ ประดิษฐ์เมื่อ ค.ศ. 1840 ที่นครปารีส ประเทศฝรั่งเศส
ใน ปี ค.ศ. 1840 อดอล์ฟ แซก ได้รับการว่าจ้างจากหัวหน้าวงโยธวาทิต ให้ผลิตเครื่องดนตรีชนิดใดก็ได้ซึ่งสามารถเล่นเสียงให้ดัง เพื่อใช้ในวงโยธวาทิต (Military Band) และต้องการให้เครื่องดนตรีชนิดใหม่นี้เป็นเครื่องลมไม้ เขาจึงนำเอาเครื่องดนตรีประเภทเครื่องทองเหลืองชนิดหนึ่งซึ่งล้าสมัยแล้ว เรียกว่าแตรออพิคเลียด (Ophicleide) มาถอดที่เป่าอันเดิมออก แล้วเอาที่เป่าของคลาริเนตมาใส่แทน จากนั้นเขาได้แก้กลไกของกระเดื่องต่าง ๆ และปรับปรุงจนสามารถใช้งานได้ แซกโซโฟนจึงได้กำเนิดขึ้นมาเป็นชิ้นแรกของโลก
ใน อดีตแซกโซโฟนมีฉายาว่า คลาริเนตทองเหลือง เพราะสามารถเล่นได้อย่างคล่องแคล่ว ปราดเปรียวเหมือนคลาริเนต ปัจจุบันแซกโซโฟนเป็นเครื่องเป่าที่มีบทบาทมากทั้งในวงโยธวาทิต วงแจ๊ส วงคอมโบ ตลอดจนวงดนตรีสมัยใหม่

อดอล์ฟ แซกซ์ (Antoine-Joseph Sax)

 อดอล์ฟ แซกซ์ (Adolphe Sax) เป็นผู้ที่ประดิษฐ์ เซ็กโซโฟนเป็นคนแรก มีชื่อจริงว่า Antoine-Joseph Sax แต่คนทั่วไปเรียกเขาว่า Adolphe Sax เป็นชาวเบลเยียมเกิดที่เมืองดินานท์ (Dinant) และต่อมาได้ใช้ชืวิตที่ฝรั่งเศส เกิด เมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน ค.ศ. 1814 บิดาชื่อ ชาร์ล โจเซฟ แซกซ์ (Charles Foseph Sax) เป็นนักดนตรีเป่าฟลุตและคลาริเนต นอกจากนี้แล้วบิดาของเขายังมีโรงงานประดิษฐ์เครื่องดนตรี โดยเฉพาะเครื่องลมไม้และเครื่องทองเหลืองอยู่ที่เมืองดินานท์อีกด้วย ประมาณปี ค.ศ. 1815 บิดาเขาได้ย้ายโรงงานไปอยู่ที่กรุงบรัสเซลส์ อดอล์ฟ แซกซ์ ได้เรียนรู้และได้รับการถ่ายทอดวิชาต่างๆ จากบิดา ในขณะเดียวกัน อดอล์ฟ แซกซ์ ยังได้ศึกษาดนตรีที่สถาบันดนตรีแห่งกรุงบรัสเซลส์ โดยเรียนเป่าฟรุตและคลาริเนต
อดอล์ฟ แซกซ์ ประดิษฐ์เซ็กโซโฟน โดยการนำเครื่องดนตรีโบราณชนิดหนึ่งชื่อโอพิไคร (ophicleide) มาดัดแปลง ทำเป็นตัว Saxophone ซึ่งทำจากทองเหลือง และนำปากเป่า ของ คาลิเนต มาใส่ซึ่งเป็นเครื่องลมไม้ ดังนั้น Saxophone จึงได้เสียงที่ดุดัน แข็งแรง มาจากเครื่องทองเหลือง และได้ความอ่อน หวาน สดใส มาจากเครื่องลมไม้



 Saxophone มีทั้งหมด 8 ชนิด

1. Sopranino Saxophone เป็น Saxophone ที่เล็กที่สุดในตระกูล อยู่ในบันไดเสียง Eb ส่วนมากมีลักษณะตรง แต่บางครั้งก็มีแบบงอบ้างก็มี และให้เสียงที่แหลมมาก และควบคุมเสียงยากมาก ดังนั้นจึงไม่ค่อยเป็นที่นิยม ซักเท่าไหร่

Sopranino Saxophone มีขนาดเล็กที่สุด

2. โซปราโนแซกโซโฟน (Soprano Saxophone) เป็นแซกโซโฟนที่มีขนาดเล็ก น้ำหนักเบาและมีความถี่ยังไม่สูงที่สุด มีขนาดเล็กและน้ำหนักเบาจึงสามารถถือไว้ในมือได้ง่ายโดยไม่จำเป็นต้องใช้สาย สะพายแซกโซโฟนก็ได้ โซปราโนแซกโซโฟนไม่เหมาะสมสำหรับผู้ที่ต้องการหัดเล่นแซกโซโฟนใหม่ๆ เนื่องจากมีความยากในการคุมเสียงมากกว่าแซกโซโฟนอัลโต้และเทเนอร์ ถือเป็นเครื่องที่ใช้แทนใวโอลินในช่วงโพสิชั่นที่หนึ่ง(1st)ในวงประเภท เครื่องเป่า ระดับเสียง Bb เท่ากับเครื่องดนตรีคลาริเน็ตและทรัมเป็ต ในปัจจุบันแซกโซโฟนโซปราโนจะมีรูปทรงให้เลือก 2 แบบ คือแบบตรง และแบบโค้งก็จะมีลักษณะเหมือกับแซกโซโฟนอัลโต้แต่มีขนาดเล็กกว่า

 

Soprano Saxophone

3. อัลโต้แซกโซโฟน (Alto Saxophone) เป็นแซกโซโฟนที่ข้อนข้างเหมาะสำหรับผู้เริ่มต้น เนื่องจากเป็นแซกโซโฟนที่เป่าง่ายกว่าโซปราแซกโซโฟนและมีน้ำหนักเบากว่าแซก โซโฟนเทเนอร์แซกโซโฟนอัลโต้สามารถเป่าได้ในดนตรีหลาย ๆ สไตล์ไม่ว่าจะเป็นสไตล์คลาสสิก, ป็อป, แจ็ส แต่นักดนตรีคลาสสิกจะนิยมใช้แซกอัลโต้ในการเล่นมากกว่าการใช้แซกโซโฟนชนิด อื่น ๆ รวมถึงการเล่นดนตรีแบบแตรวง, คอนเสิร์ตหรือมาร์ชชิ่งแบรนด์ก็เช่นกัน ถือเป็นเครื่องที่ใช้แทนใวโอลิน-วิโอล่าในวงประเภทเครื่องเป่า แซกโซโฟนอัลโต้จึงเป็นแซกโซโฟนที่ได้รับความนิยมมากที่สุดในเอเชีย


 

Alto Saxophone

4. เทเนอร์แซกโซโฟน (Tenor Saxophone) เป็นแซกโซโฟนที่ถูกใช้มากในการเล่นดนตรีแนวแจ็ส แต่ก็สามารถเห็นแซกโซโฟนเทเนอร์ได้ในการเล่นดนตรีแบบอื่น ๆ เสียงของแซกเทเนอร์จะมีลักษณะแบบนุ่ม ๆ อ้วน ๆ ระดับเสียงBb และต่ำกว่าแซกโซโฟนอัลโต้และแซกโซโฟนโซปราโน รองจากแซกโซโฟนอัลโต้ (โทนเสียงที่เล่นได้จะอยู่ในโทนอัลโต้-เทนเนอร์) ถือเป็นเครื่องที่ใช้แทนวิโอล่าในวงประเภทเครื่องเป่า แล้วแซกโซโฟนเทเนอร์ก็น่าจะเป็นตัวเลือกที่มือใหม่ควรจะใช้ในการเริ่มต้น

Tenor Saxophone

5. C melody (Tenor Saxophone In C ) เป็น Saxophone ที่มีขนาดใหญ่ กว่า Alto Saxophone แต่เล็กกว่า Tenor Saxophone มีลำตัวโค้งงอเช่นกันอยู่ใน บันได เสียง C ไม่ค่อยเป็นที่นิยมซักเท่าไหร่

 

Tenor Saxophone In C

6. บาริโทนแซกโซโฟน (Baritone Saxophone) เป็นแซกโซโฟนที่มีขนาดใหญ่และมีความถี่เสียงต่ำ แต่ยังสามารถที่จะบรรเลงเดื่ยวได้เพราะโทนเสียงอยู่ในช่วงโทนเทนเนอร์-เบส ถือเป็นเครื่องที่ใช้แทนเชลโล่ในวงประเภทเครื่องเป่า และมีราคาค่อนข้างแพง และมีน้ำหนัก ดังนั้นบาริโทนแซกโซโฟนจึงไม่เหมาะแก่นักแซกโซโฟนมือใหม่ทั้งหลาย ความยาวท่อของบาริโทนแซกโซโฟนจะอยู่ประมาณ 7 ฟุต

Baritone Saxophone

7. เบสแซกโซโฟน (Bass Saxophone) เป็น Saxophone ที่มีขนาดข้อนข้างใหญ่ มีขนาดใหญ่กว่า Baritone มี Range เสียงเทียบเท่า Tuba เสียงต่ำกว่าเทนเนอร์แซกฯ 1 ช่วงคู่แปด และต่ำกว่าบาริโทนแซกฯ เป็นคู่ 4 สมบูรณ์ อยู่ในบันไดเสียง Bb และใช้เป็นเสียง Bass ได้ดี เล่นโทนเบส เป็นหลัก ถือเป็นเครื่องที่ใช้แทนเสียงคอนทร่าเบสในวงประเภทเครื่องเป่า มีลำตัวโค้งงอ และขดเป็นวงที่บริเวณคอ เหมือน Baritone Saxophone สำหรับผู้ที่สูงประมาณ 175 Cm ขนาดของมันถ้าตั้งพื้นจะอยู่ประมาณ หน้าอกเรา หรือขนาด 4.5 ฟุต บางท่านสามารถคล้องคอเล่นได้ หรือบางท่านจะตั้งกับพื้นแล้วเล่น

Bass Saxophone

 

8. คอนทราเบส แซกโซโฟน (Contrabass Saxophone) เป็น saxophone ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในตระกูล อยู่ในบันไดเสียง Eb มี Range เสียงเทียบเท่า Double Bass, Bass Guitar มีช่วงเสียงต่ำกว่าบาริโทนแซกฯ 1 ช่วงคู่แปด ความยาวเป็นสองเท่าของบาริโทนแซกฯ มีขนาดถึง 6.5 ฟุต ความสูงของเครื่องมากกว่าคนเล็กน้อย เวลาเล่นต้องตั้งพื้น แล้วยืนเล่น หรือนั่งเก้าอี้สูงๆ เสียงจะเป็นลักษณะ Buzzy มากกว่าจะบอกได้ว่าเล่นโน้ตตัวอะไรเพราะความใหญ่ของตัวเครื่องต่อปากเป่า เป็นเครื่องดนตรีที่พบเห็นได้ยาก ยังคงมีการผลิตอยู่แต่ไม่มาก ด้วยความที่ใหญ่มากจึงไม่ค่อยเป็นที่นิยมนัก

 

Contrabass Saxophone

เครื่องเป่าลมไม้ ตระกลู Saxophone โดย Bovoneak อนุญาตให้ใช้ได้ตาม สัญญาอนุญาตของครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า 4.0 International.

เครื่องเป่าลมไม้

ทุกวันนี้เสียงเพลงเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันของมนุษย์ทุกคน เราสามารถเห็นวงดนตรีขนาดเล็กๆได้ตามสถานที่ต่างๆ เช่น ร้านอาหาร สวนสาธารณะ ซึ่งบางคนที่เห็นอาจจะทราบว่ามีเครื่องดนตรีอะไรบ้าง แต่บางคนอาจจะไม่ทราบว่าคือเครื่องดนตรีอะไร
ซึ่งวันนี้ผมจะมานำเสนอ เครื่องดนตรีชนิดหนึ่งที่เราสามารถพบเห็นได้ง่ายชนิดหนึ่ง

 ก่อนอื่นต้องทำความรู้จักประเภทของเครื่องดนตรีก่อน ซึ่งวันนี้จะนำเสนอเรื่องของเครื่องดนตรีประเภทลมไม้ และหลังจากนั้น จะเป็นการแนะนำเครื่องดนตรีประเภท Saxophone



เครื่องดนตรีประเภทเครื่องลมไม้แบ่ง ได้ 2 ประเภทหลักๆ คือ ขลุ่ย และ ปี่
ถ้าเป็นประเภทขลุ่ยจะไม่มีลิ้น เป่าลมผ่านท่อในลักษณะของการผิว เช่น ฟลุ้ต พิคโคโล
ถ้าเป็นประเภทปี่จะต้องเป่าลมผ่านลิ้น ซึ่งมีทั้งลิ้นคู่ เช่น บาสซูน โอโบและลิ้นเดี่ยว เช่น คลาลิเน็ต แซ็กโซโฟน เป็นต้น




คลาริเน็ต (Clarinet)

B-Flat Clarinet (คลิกเพื่อดูตัวอย่าง)

 คลาริเน็ต เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องลมไม้ ใช้ลิ้นเดี่ยว คลาริเน็ตมีใช้อยู่หลายชนิด เช่น บีแฟล็ตคลาริเน็ต เบสคลาริเน็ต อีแฟลตคลาริเน็ต เป็นต้น คลาริเน็ตมีทั้งที่ทำด้วยไม้ หรือเรซิน ลำตัวจะกลวง เปลี่ยนระดับเสียงโดยใช้นิ้วและคีย์โลหะบุนวมปิดเปิดรู คุณภาพเสียงของปี่คลาริเน็ต จะมีช่วงเสียงกว้างและทุ้มลึก มีนิ้วพิเศษที่ทำเสียงได้สูงมากเป็นพิเศษ



แซ็กโซโฟน (Saxophone)
 

Tenor Saxophone (คลิกเพื่อดูตัวอย่าง)

เครื่องดนตรีในตระกูลแซกโซโฟนทั้งหมดจะใช้กำพวดที่มีลิ้นเดี่ยวเหมือนกับ คลาริเน็ต แต่ลำตัวจะเป็นทรงกรวยเหมือนโอโบ ลำตัวทำด้วยโลหะเหมือนเครื่องทองเหลือง ปากลำโพงจะโค้งงอย้อนขึ้นมา เสียงของแซ็กโซโฟนเป็นลักษณะผสมผสาน มีทั้งความพริ้วไหว ความกลมกล่อมและความเข้มแข็งปะปนกัน แซ็กโซโฟนมีหลายขนาด แต่ละขนาดมีระดับเสียงต่างกัน

โอโบ (Oboe)

Obeo (คลิกเพื่อดูตัวอย่าง)

โอโบ คือเครื่องดนตรีประเภทเครื่องลมไม้ โอโบและเครื่องดนตรีอื่นๆ ในตระกูลโอโบ เช่นบาสซูน และอิงลิซฮอร์นเป็นเครื่องดนตรีประเภทลิ้นคู่ ลำตัวโอโบเป็นรูปทรงกรวยทำด้วยไม้ 

แบ่งเป็น 3 ท่อน เวลาจะใช้ต้องต่อเข้าด้วยกัน มีรูสำหรับใช้นิ้วปิดเปิด 6 รู และมีคีย์โลหะบุนวมต่อเป็นระบบกลไกเชื่อมโยงสำหรับปิดเปิดรูอีกด้วย คุณภาพเสียงของโอโบมีความแหลมเสียดแทงและมีลักษณะเป็นเสียงนาสิก

ฟลุ้ต (Flute)

Flute (คลิกเพื่อดูตัวอย่าง)

ฟลุ้ต เป็นเครื่องดนตรีอยู่ในกลุ่มเครื่องลมไม้ มีท่อกลวง เกิดเสียงโดยการเป่าลมผ่านส่วนปากเป่า ผู้เล่นต้องถือฟลุ้ตให้ขนานกับพื้น ฟลุ้ตในระยะแรกทำด้วยไม้ ปัจจุบันฟลุ้ตทำด้วยโลหะ เสียงของฟลุ้ตในระดับสูงมีความแจ่มใส เสียงในระดับต่ำมีความนุ่มนวล

พิคโคโล (Piccolo)

Piccolo (คลิกเพื่อดูตัวอย่าง)

พิคโคโล เป็นเครื่องดนตรีในกลุ่มเครื่องลมไม้ จัดอยู่ในตระกูลฟลุ้ต ลำตัวมีทั้งทำด้วยไม้ โลหะและเรซิน ระดับเสียงสูงกว่าฟลุ้ตอยู่ 1 ช่วงคู่แปด ขนาดเล็กกว่าฟลุ้ตครึ่งหนึ่ง จึงทำให้มีคุณภาพเสียงที่สดใสและแหลมมาก เสียงในระดับต่ำของพิคโคโลจะดังไม่ชัดเจน พิคโคโลจึงเหมาะที่จะใช้ในการเล่นในระดับเสียงกลางและเสียงสูงมากกว่าใน ระดับเสียงต่ำ

แหล่งอ้างอิง
หนังสือ สังคีตนิยม ว่าด้วย เครื่องดนตรีของวงดุริยางค์
หนังสือ การเรียบเรียงเพลงสำหรับวงโยธวาทิต
ความรู้และประสบการณ์ส่วนตัวของผู้เขียนเกี่ยวกับด้านดนตรีมากกว่า15ปี ทั้งในประเทศและต่างประเทศ

เครื่องเป่าลมไม้ โดย Bovoneak อนุญาตให้ใช้ได้ตาม สัญญาอนุญาตของครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า 4.0 International.